Gebaseerd op het werk van Centrum Zijnsoriëntatie
De ondersteuning die ik bied, is geworteld in het werk van Chris Kersten, oprichter van Centrum Zijnsoriëntatie. Ik heb het geluk en de eer gehad om vier van mijn vijf trainingsjaren bij hem te volgen. Zijnsoriëntatie is een combinatie van moderne psychologie en klassieke spirituele stromingen, waarbij het bewust aanwezig zijn bij jezelf centraal staat. Veel mensen ervaren deze methode als een thuiskomen, ook na andere vormen van therapie te hebben geprobeerd. Verder laat ik me graag inspireren uit het werk van gerenommeerde experts zoals Mia Leijssen, Janina Fisher, Bessel van der Kolk, Gabor Maté, Irvin Yalom en Brené Brown, die mooi aansluiten in hun benadering van geestelijke welbevinden.
De invloed van ervaringen op wie we worden
Iedereen komt ter wereld met unieke eigenschappen en de wens om authentiek te zijn in verbinding met de wereld. Vanaf de kindertijd ontwikkelen we onszelf in relatie tot onze omgeving. De kwaliteit van onze vroege ervaringen en de verbinding met onze verzorgers vormen de basis van onze identiteit. Teleurstellingen en moeilijke ervaringen kunnen ons echter doen afwijken van onze authentieke zelf.
Om deze pijn te verlichten, ontwikkelen we onbewuste copingmechanismen. Deze strategieën ontstaan vaak uit de angst om verbinding te verliezen of niet erkend te worden. Hierdoor ontstaan beperkte versies van onszelf, gericht op het veiligstellen van liefde, waardigheid en respect. Dit proces heeft een diepgaande impact op de manier waarop we ons leven vormgeven en de kwaliteit van onze ervaringen.
In de kern zijn we goedheid
IEDER mens is in zijn essentie goedheid. Ieder mens draagt een unieke drijfkracht in zich om zijn kwaliteiten en eigenheid in de wereld tot uitdrukking te brengen. We verlangen ernaar om als positieve factor ervaren te worden, zowel in verbinding met anderen als in onze eigen authenticiteit. Net zoals een eikel van nature groeit tot een majestueuze eik, heeft ieder individu de inherente neiging om tot volle bloei te komen, mits de omstandigheden het toelaten. Deze natuurlijke kracht is de motor achter onze ontwikkeling.
Universele problematiek en geen diagnose
Ieder mens wordt vroeg of laat geconfronteerd met innerlijk lijden. Een deel van dat lijden ontstaat door onverwerkte ervaringen en de bijbehorende emoties die blijven doorwerken. Een ander deel komt voort uit het verlies met de verbinding met jezelf. De alledaagse versie van jezelf is dan een beperkte vorm van de vrije, volledige versie die wil bloeien.
In plaats van direct te zoeken naar een diagnose, ligt de focus binnen deze benadering meer op het begrijpen van de persoon in de context van haar ervaringen en omstandigheden. Diagnoses kunnen nuttig zijn, maar te veel nadruk op protocollen en standaardoplossingen kan het zicht op de diepere oorzaken van het lijden vertroebelen. Zoals psychotherapeut Mia Leijssen treffend beschrijft in haar boek Tijd voor de ziel:
“Ondanks materiële overvloed of kicks op zintuiglijk gebied, ontbreekt er voor veel mensen iets als gevolg van verwaarlozing van ‘zijnswaarden’, zoals schoonheid, waarheid, goedheid en liefde. Als deze waarden te weinig plaats krijgen, dwaalt de mens steeds verder af van innerlijke vrede en ontstaat er metapathologie. Die kan zich uiten in symptomen als depressie, angst, rusteloosheid, verslavingen, eetstoornissen, zinloos geweld… Het lijden of de symptomen van cliënten/patiënten kunnen gezien worden als wegwijzers naar wat wezenlijk is in hun leven en hoe ze daarvan afgedwaald zijn.”
De weg naar binnen
In onze maatschappij is er een neiging om lastige gevoelens te verbergen of te onderdrukken en afleiding te zoeken, wat soms passend kan zijn. In de reguliere GGZ wordt vaak gewerkt met cognitieve gedragstherapie, waarbij de focus ligt op het veranderen van gedachten en gedrag om symptomen te verminderen. Natuurlijk kan deze op wetenschap gebaseerde aanpak van grote waarde zijn. Maar het kan ook tekort schieten. Het mist soms de diepgang die nodig is om de oorsprong van de problematiek te doorwerken. Innerlijk werk daarentegen biedt een andere weg: de weg naar binnen. Het verkennen van innerlijke ervaringen en de oorsprong van emoties kan leiden tot diepere zelfkennis en heling.
Ruimte om bij jezelf te zijn
Ik creëer ruimte om bij jezelf aanwezig te zijn. “Holding space” is een term die afgelopen jaren veel aandacht heeft gekregen en beschrijft hoe je ruimte schept voor de ander en aanwezig bent bij hun ervaringen. In deze ‘heilige’ ruimte kan alles zich ontvouwen wat zich wil ontvouwen. Bij het bieden van deze ruimte hanteer ik de grondhoudingen van echtheid, empathie en onvoorwaardelijk respect. Echtheid zorgt ervoor dat je je vrij voelt om jezelf te zijn, empathie helpt om de ervaringen van de ander te begrijpen, en onvoorwaardelijk respect houdt in dat alles er mag zijn, zonder oordeel. Dit creëert een veilige omgeving waarin alle gevoelens en gedachten welkom zijn.
Basishouding
De belangrijkste grondhouding is het leren richten van aandacht op belichaamde innerlijke ervaringen. Gevoelens en emoties worden weerspiegeld in het lichaam, en het is buitengewoon helpend om op deze gevoelde ervaringen af te stemmen. De uitnodiging is om die afstemming met vriendelijkheid, interesse en oprechtheid tot stand te brengen. Een ander belangrijk aspect is het benoemen en uiten van deze ervaringen; taal speelt hierin een cruciale rol.
Ontdekken van je binnenwereld
Vanuit afstemming op je lichaam en innerlijke ervaringen kun je je binnenwereld gaan verkennen. Dit houdt in dat je niet alleen huidige ervaringen onderzoekt, maar ook die uit het verleden, en dat je de verschillende innerlijke delen leert kennen. Een bekend model om deze delen in kaart te brengen is Internal Family Systems. In de zijnsoriëntatie maken we gebruik van specifieke modellen zoals het weeskinderenmodel en het superegocomplex. Deze modellen bieden handvatten om inzicht te krijgen in verschillende aspecten van jezelf, zoals je innerlijke criticus, de opjager, de rebel, en je vermijdingsmechanismen.
Daarnaast kan het innerlijk onderzoek zich richten op alles wat er zich in jou en in je leven aandient. Allerlei gebeurtenissen en levensthema’s, maar ook je verlangens, je kwetsingen, je mannelijkheid, je vrouwelijkheid, wie je bent als ouder, je relatie met geld, je werk, je seksualiteit, enzovoorts.
Vriendschap met je binnenwereld
Naast het meer zicht krijgen op je binnenwereld, is een andere uitnodiging om een goede relatie met jezelf te ontwikkelen. Zoals Bessel van der Kolk stelt: “Neurowetenschappelijk onderzoek toont aan dat de enige manier waarop we ons gevoel kunnen veranderen, is door ons bewust te worden van onze innerlijke ervaring en vriendschap te sluiten met wat er in ons omgaat.”
Deze positieve relatie met jezelf houdt in dat je een onvoorwaardelijke vriendschap ontwikkelt, zelfs met de delen van jezelf die je liever niet ziet of als minder mooi ervaart. Het gaat om zelfacceptatie en vrede sluiten met jezelf. Paradoxaal genoeg is juist het volledig accepteren van jezelf zoals je bent een krachtige motor voor verandering.
Radicaal Positief: Onvoorwaardelijke vriendschap met AL je gevoelens
Alles wat zich in jou voordoet, is bedoeld om jou te helpen. Deze radicale stelling vormt de kern van een positieve benadering van je innerlijke wereld. Ieder gevoel en elke gedachte is er om je te steunen, ook al zijn het gedachten of gevoelens die je in eerste instantie als negatief bestempeld. In plaats van te vechten tegen of los te laten wat je als ‘onwenselijk’ beschouwt, kun je het benaderen met nieuwsgierigheid, vriendelijkheid en begrip. Je boosheid, bijvoorbeeld, kan een uitdrukking zijn van je individualiteit; je ego beschermt je. Vaak ligt in wat je als ‘onwenselijk’ beschouwt, juist een belangrijke kwaliteit verscholen. Door het te omarmen in plaats van er vanaf te willen, ontdek je de schatten die in je pijn of ongemak verborgen liggen.
Verdieping van kennis
Wat ook altijd een goed idee is, is het (basaal) verdiepen in de materie, al is het door het lezen van de teksten hier op deze pagina. Kennis helpt. Het geeft je inzicht, eigenaarschap, zelfleiderschap en helpt simpelweg om jezelf en ‘het werk’ beter te begrijpen. Dit kan ervoor zorgen dat je dingen van jezelf ziet, die eerst niet zichtbaar waren en dat processen verdiept worden. En natuurlijk kan het ook heel erg inspireren. Ik zal je altijd aanmoedigen om je te verdiepen in bepaalde onderwerpen. Je kunt lezen over deze benadering, over de psyche of gezondheid in het algemeen, hoe verschillende delen tot stand komen, of over jouw specifieke situatie, klacht of wens. Er is informatie in overvloed.
Zelfbegeleiding
Een uiteenzetting van deze benadering is niet compleet zonder het benoemen van zelfbegeleiding. Het doel is om jou te helpen bij het ontwikkelen van vaardigheden om met je eigen gevoelens om te gaan in het dagelijks leven. Dit omvat leren ‘met jezelf te gaan zitten’, met je emoties en gedachten—en er zo voor jezelf te zijn, onafhankelijk van een begeleider of therapeut. Dit vormt een belangrijk onderdeel van jouw (innerlijke) zelfzorg. Andere vormen van innerlijke zelfzorg kunnen bijvoorbeeld zijn: oefenen in dankbaarheid, een dagboek bijhouden, mediteren, wandelen, een levensverhaal schrijven, of kaarten met vragen erop gebruiken om bij jezelf in te checken.